Жараёнларни Аниқлаш: Process Landscape Model (3-қисм)
Process Landscape Model бу жараёнлар архитектурасининг биринчи даражаси. Бу модель жараёнларни жуда умумий шаклда кўрсатади ва иккинчи даража учун рўйхат сифатида ишлатилади.
Bu моделнинг ўзига хос томони шундаки, у барча асосий манфаатдор шахсларга тушунарли бўлиши керак. У ихчам, ва жараёнлар сони 20тадан ошмаслиги керак. Қолаверса, жараёнлар рўйхати шу даражада умумий ва тўлиқ бўлиши керакки ҳеч бир жараён четда қолмаслиги керак. Шунинг учун ҳам бу рўйхатни тузишга тизимли ёндашиш керак.
Буерда биз Вена жамоат транспорт оператори Виенер Линиеннинг жараёнлар картасини кўришимиз мумкин:
Биз буерда Менежмент, Ўзак ва Қўллаб-қувватловчи жараёнларни кўришимиз мумкин. Шу билан бирга, Ўзак Жараёнларга эътибор қаратсак, уларни Мижозларни Ташиш, Транспорт Воситаларини Бошқариш каби умумий гуруҳларга бўлинганини кўришимиз мумкин.
Process Landscape Modelни барча асосий жараёндан манфаатдор ходимларни интервью қилган ҳолда ёки воркшоплар ташкил қилиб умумий суҳбат шаклида тузишимиз мумкин. Бу жараёнлар ҳуқуқий ҳам аниқ аҳамиятга эга бўлиши учун, у барча тегишли юқори лавозимдаги ходимлар томонидан ҳам тасдиқланиши керак.
Тизимли Ёндашув:
1. Терминологияни аниқлаштириш: барча ходимлар тушуна оладиган сўзлардан фойдаланиш керак. Иккиланишлар, тушунмовчиликлар бўлмаслиги керак;
2. Бошидан охиригача қамраб оладиган жараёнларни аниқлаш: маҳсулот сотиб олиб ишлаб чиқаришдан то уни мижозга етказиб беришгача бўлган босқичларда интерфейс вазифасини бажараётган бўлиши керак. Яна бир тавсия: бошидан охиригача қамраб олишда эътибор бериладиган омиллар:
а) Маҳсулот тури: бири-бирига ўхшаш тарзда ишлаб чиқариладиган маҳсулотларни ажратиб олиш. Мисол учун, автомобиль ишлаб чиқаришда юк машинасини енгил автомобилдан ажратиш;
б) Хизмат тури: бири-бирига ўхшаш хизмат турларини ажратиб олиш;
д) Канал: мижоз билан боғланиш йўлларини ўз ичига олади. Мисол учун интернет орқали сотувни жисмоний сотувдан ажратиб олиш;
е) Мижоз тури: мижоз турларини бир-биридан ажратиб олиш. Мисол учун банк юридик ва жисмоний шахсларга алоҳида-алоҳида хизмат кўрсатади.
3. Бошидан охиригача қамраган жараённинг ички кетма-кет жараёнларини аниқлаш: Бу босқичда бошидан охиригача бўлган жараённинг ички ва оралиқ натижаларини аниқлаш керак. Ички жараёнлар кетма-кетлигини аниқлаш учун қуйидаги усулдан фойдаланилади:
Маҳсулот ҳаёт цикли: Мисол учун, қурилиш корхонасининг маҳсулоти бир бино бўлса, ундаги цикллар қурилишнинг умумий нархи берилади, кейин контракт тузилади, мижоз билан биргаликда бинонинг дизайни тасдиқланади, қурилиш блоклари ишлаб чиқарилади, етказиб берилади ва бино кўтарилади, ҳисоб-фактура берилади ва техник-хизмат кўрсатиб борилади;
Таъминот тизими: материал сотиб олинади, маҳсулот ишлаб чиқарилади. Сифат текширилган ҳолда мижозга етказиб берилади;
Битим тузиш босқичлари: қизиқиш, келишув ва битим жараёнларини ўз ичига олади;
Бизнес объектлардаги ўзгаришлар;
Ажралиш: бунга жараёнлар орасидаги вақтга ёки маконга боғлиқ, мантиқий ва бошқа ажралишлар ҳам жараёнларни фарқлашга имкон беради.
4. Ҳар бир жараён учун менежмент ва қўллаб-қувватловчи жараёнларни аниқлаш: буерда ўша топилган жараёнларни амалга ошириш учун нималар талаб қилиниши киритилади.
5. Бизнес жараёнларни парчалаш ва ихтисослаштириш керак: ҳар бир 1-даражадаги умумий бизнес жараён 2-даражадаги жараёнларга парчаланади. Кейин эса 3-даражагача тушилади, ҳар бир жараённинг ҳам ичидаги жараён ёки вазифаларни аниқлаш учун. Бу бориб-бориб бир жараён эгаси бажара оладиган даражагача тушиши керак. Бу парчалаш қаерда тўхташи керак? Бунга икки-хил қараш мавжуд:
Бошқарилиш: жараёнлар сони камайгани сари, уларнинг миқёси кенгайиб боради. Бошқача қилиб айтганда, жараёнлар сони кам дегани, ҳар-бир жараён ўз ичига кўплаб операцияларни олади дегани. Бу, ўз навбатида, жараён бошқарувини мураккаблаштиради. Қўшимчасига, жараён миқёси кенгайгани сари, у жараён кўплаб ходимларни ўз ичига ола бошлайди ва ходимлар кўпайгани сари улар орасидаги алоқа сифати тушади.
Таъсир доираси: жараённинг таъсир доираси кенгайгани сари, буни яхшилашнинг фойдаси ҳам каттая бошлайди.
Иккала томондан ҳам қараб, ўртада балансга эришиш керак бўлади. Яъни, бошқарув қийинлашадиган даражада катта ҳам эмас, таъсир доираси торайиб кетадиган даражада кичик ҳам эмас.
6. Жараён профилини яратиш: яъни жараёнларни фақатгина моделини тузиш эмас, балки унинг профилини тузиш ҳам керак. Профилда жараённинг чегаралари, ресурслари, жараённинг эгаси ва бошқа керакли маълумотлар бўлади.
7. Тўлиқлик ва изчилликни текшириш: биринчидан, ҳамма жараёнлар қамраб олинганлигини текширилади, иккинчидан, ҳар бир жараён маълум бир бизнес функцияга тегишли эканлиги текширилади.
